De la musique avant toute chose. Over hoe belangrijk muziek is, hebben talloze grote filosofen al ettelijke traktaten geschreven. Maar omdat ‘the proof of the pudding’ nog steeds ‘in the eating’ zit, willen we toch even aandacht geven aan het stadsvernieuwingsproject Nieuw Gent Vernieuwt, waarmee de Stad Gent haar schouders zet onder de wijk Nieuw Gent, een buurt die bekend staat om haar grote diversiteit en de uitdagingen.
De Stad Gent doet dit niet alleen: ze werkt hiervoor nauw samen met een hele rits sociale en culturele partners. Een van hen is Symfonieorkest Vlaanderen, dat in Nieuw Gent twee keer per jaar muzikale invasies organiseert, waarbij klassieke muziek en gemeenschapsvorming centraal staan. Stef Bossuyt en Wietske Vos van Cultuur Gent, de cultuurdienst van de Stad Gent, vertellen over de visie achter dit project en de impact ervan.
Stef Bossuyt: “Ik ken Nieuw Gent al meer dan dertig jaar als een wijk met talent en potentieel. Met projecten zoals de SOV Invasie bouwen we aan een gemeenschap waar iedereen zich thuis kan voelen. Cultuur is daarbij een krachtige motor voor verbinding en legt op een positieve manier een extra laag over de stadsvernieuwing die hierdoor meer wordt dan een verhaal van stenen en bomen. Met de invasies van Symfonieorkest Vlaanderen laat de Stad Gent zien dat klassieke muziek niet alleen voorbehouden is aan concertzalen, maar een plek kan vinden in het hart van de gemeenschap. Een project dat bewijst dat muziek meer is dan kunst: het is een middel tot verbinding, verrijking en verandering.
Met de muzikale invasies brengen we klassieke muziek letterlijk tot bij de bewoners van de wijk. De musici gaan langs bij scholen, het kinderrevalidatiecentrum, de jeugdpsychiatrie, de crèche en het buurthuis. Op een speelse en interactieve manier laten ze kinderen en buurtbewoners kennismaken met muziekinstrumenten en nodigen ze hen uit om te dansen en te zingen. Door klassieke muziek naar Nieuw Gent te brengen, openen we een deur naar nieuwe ervaringen en kansen, vooral voor kinderen die er anders nooit mee in aanraking zouden komen. Sommigen ontdekken een passie waarvan ze niet wisten dat die bestond. Zulke momenten zijn goud waard.”
Wietske Vos: “Het invasieproject met Symfonieorkest Vlaanderen is toch wat pionierswerk. Het in de eerste plaats onze bedoeling om via dit project mensen te prikkelen en hun nieuwsgierigheid op te wekken. Het is geen doel op zich om iedereen een instrument te laten leren bespelen. Maar we willen wel dat kinderen en volwassenen de kans krijgen om te ontdekken wat muziek met hen kan doen. Door samen te werken met bijvoorbeeld het Deeltijds Kunstonderwijs (DKO), kunnen bewoners die meer willen, ook echt stappen zetten in die richting.”
Wietske: “Het orkest werkt voor het invasieproject samen met muzikanten zoals Nana Osei Twum Barima, die zelf een migratieachtergrond heeft. Voor de kinderen is hij een voorbeeld: iemand die hen laat zien dat klassieke muziek ook voor hen toegankelijk is. En dat het geen ver-van-mijn-bed-show moet blijven. De aanwezigheid van Nana en zijn verhaal creëren een unieke band en herkenbaarheid.
Wat ik prachtig vind, is hoe de muzikanten van het orkest zelf ook geraakt worden door dit project. Ik hoorde een aantal muzikanten al zeggen dat deze ervaring hen soms een nieuw perspectief biedt op hun eigen muzikale verhaal, of dat ze er zeer door geïnspireerd raken. Ze voelen dat ze echt iets betekenen voor de gemeenschap. Dat maakt hen niet alleen ambassadeurs van de muziek, maar ook van de wijk zelf.”
Een belangrijke uitdaging voor de stad als geheel is om onze culturele rijkdom – met fantastische instellingen die zowel een breed publiek als nichepublieken aanspreken – nog relevanter te maken in diverse wijken. Dat is een zoektocht. Eerdere projecten brachten al cultuur binnen in een aandachtswijk, maar dat gebeurde dan veeleer vanuit het eigen programma en minder aangepast aan de wijk of toch onvoldoende gedragen. Dat bracht echter de nodige uitdagingen met zich mee. Bij Cultuur Gent werken we daarom al een tijdje met culturele wijkprogrammatoren: verschillende lokale culturele actoren cultuurcentra krijgen extra middelen om een uitgebreid cultureel aanbod te programmeren, afgestemd op de buurt en op diverse doelgroepen. In Nieuw Gent vervult Circusplaneet die rol, en doet dat bijzonder goed.”
Hoe verloopt de samenwerking tussen Circusplaneet en SOV?
Stef: “Het traject in Nieuw Gent is extra succesvol door de gedrevenheid en visie van zowel de culturele wijkprogrammator, in de persoon van Katlijn Vanhulle, als van Stephanie Dierckxsens. , artistiek coördinator bij Symfonieorkest Vlaanderen. Stephanie selecteert de juiste muzikanten en weet hen mee te nemen in het waarom van deze projecten. Ze overlegt hierbij ook met de andere (culturele) organisaties die in de wijk actief zijn. Diezelfde zorg en passie vertalen zich naar wat ze samen met het symfonieorkest in de scholen brengt.”
Cultuur als motor van stadsvernieuwing. Laten we hopen dat de Stad Gent er de komende jaren in blijft investeren.
Stef: “Dat is toch de bedoeling. We willen het project verder uitbouwen en blijven leren van wat goed werkt. Het doel is om een blijvende impact te hebben. Niet alleen in Nieuw Gent, maar ook in andere wijken die een vergelijkbare aanpak nodig hebben. Ik denk bijvoorbeeld aan de wijk rond de Watersportbaan. Ook die buurt kan een dergelijke impuls goed gebruiken. Als je bijvoorbeeld ziet wat een project als ‘Dichter bij de hemel’ (in maart 2024 startte dit project in de wijk Neermeersen/Watersportbaan, waar bewoners wekelijks creatief aan de slag kunnen in beeldend-, theater- en zangateliers, nvdr.) teweegbrengt, kun je niet anders dan besluiten dat cultuur helpt om mensen dichter bij elkaar te brengen en ze een stem te geven.”
Wietske: “Cultuur is niet de oplossing voor alle problemen, maar het is wel een krachtige manier om mensen samen te brengen en te inspireren. En dat is waar het ons uiteindelijk om gaat: een stad waarin iedereen de kans krijgt om zijn of haar talenten te ontdekken en te ontwikkelen.”
Stef: “De hoop is dat dit initiatief niet alleen inspireert, maar ook anderen motiveert om klassieke muziek op een toegankelijke manier in te zetten in sociale projecten. Muziek heeft de kracht om muren te doorbreken en bruggen te bouwen. Dat is precies wat we hier willen bereiken.”
